عملیات احداث نخستین پایگاه دیوار تاریخی بزرگ گرگان آغاز شد
تاریخ انتشار: ۹ شهریور ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۹۶۷۰۹۶
احمد تجری امروز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: این پایگاه با محوریت خدمات پژوهشی، حفاظتی و گردشگری در شهرستان گمیشان در محدوده روستای قلعهجیق بزرگ در حال ساختن است.
وی بیان کرد: تصمیم به ساخت این پایگاه براساس گستردگی دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته و ظرفیت جهانی این اثر ارزشمند و نیز فراهم شدن زمینه لازم به منظور ثبت جهانی آن، عملیات اجرایی ساخت این پایگاه با هماهنگی و مساعدت دستگاههای اجرایی مربوطه در سطوح ملی، استانی و محلی آغاز شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وی بیان داشت: برای ساخت و تجهیز این پایگاه مبلغ ۱۳ میلیارد و ۹۴۹ میلیون ریال از محل اعتبارات ملی بودجه سال ۹۹، تصویب و تخصیص شده است.
دیوار بزرگ گرگان یا دیوار بزرگ اسکندر یا دیوار سرخ که در متون قدیمی با نام مار سرخ نامیده شد، دیواری تاریخی است که از کنار دریای مازندران در ناحیه گمیشان آغاز شده و تا کوههای گلیداغ در شمال شرق کلاله ادامه داشت.
هم اکنون تاحدودی تمام این دیوار از بین رفته، اما تنها بخشهای کوچکی از آن که در زیر خاک مدفون مانده، باقی است.
دیوار بزرگ گرگان پس از دیوار چین (به طول شش هزار کیلومتر)، بزرگترین دیوار دفاعی جهان است که ۲۰۰ کیلومتر طول دارد و در ۲۹ تیر ماه سال ۷۸ به ثبت ملی رسید.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان گفت: این پایگاه در زمینی به مساحت ۹۰۰ مترمربع و با زیربنای ۳۳۲ مترمربع احداث خواهد شد.
تجری تاکید کرد: ساختمان اولین پایگاه دیوار بزرگ گرگان با نقشه مربعمستطیل، مشابه قلعههای دیوار بزرگ گرگان به صورت یک طبقه طراحی شده و شامل بخشهایی مانند تالار سخنرانی و پخش فیلم، نمایشگاه اشیای باستانشناسی، نمایشگاه عکس و تابلو، غرفه محصولات فرهنگی، غرفه صنایعدستی، نمازخانه، چایخانه و غیرهی است که به معرفی ظرفیتهای منطقه با محوریت دیوار بزرگ گرگان میپردازد.
عکس این دیوار نخستین بار توسط اریک اشمیت باستانشناس آمریکایی ثبت شد. این باستانشناس با هواپیمای خود در سالهای ۱۳۱۵و ۱۳۱۶ از نقاط باستانی ایران عکاسی میکرد، در منطقه گرگان دیوار قرمز رنگی را دید که از سمت دریای خزر به طرف کوههای گلیداغ امتداد دارد، او از این دیوار عکس گرفت و این عکسها سندی برای تحقیقات باستان شناسان ایرانی و خارجی بر این دیوار شد.
وی خاطرنشان کرد: ادارهکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گلستان با همراهی پایگاههای جهانی و ملی در تلاش است با تهیه و تامین حداقل امکانات اطلاعرسانی و رفاهی، زمینه حضور را برای همه پژوهشگران و گردشگران در اماکن و محوطههای تاریخی-فرهنگی فراهم نماید.
وی ادامه داد: احداث و تجهیز پایگاههای کوچک و بزرگ در چندین نقطه در طول مسیر دیوار بزرگ گرگان و در محدوده روستاهای واجد شرایط و برخوردار در حوزه سهگانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با هدف معرفی دستاوردهای علمی، پژوهشی، حفظ و نگهداری مواریث فرهنگی ملموس و ناملموس، ارائه خدمات و توسعه گردشگری و اشتغال پایدار با همکاری شهروندان و روستائیان فرهیخته و انجمنهای مردم نهاد اجرایی میشود.
در زمان حاضر جنگل هیرکانی و برج قابوس ۲ اثر ثبت جهانیشده گلستان در یونسکو است.
دیوار بزرگ گرگان به همراه تاسیسات وابسته، یکی از هزاران آثار شاخص محسوب میشود که با مصالح آجر و خشت در زمان امپراتوری ساسانی و به منظور جلوگیری از هجوم قبایل نواحی شمال شرقی ایران و تامین امنیت جاده ابریشم، آسایش بازرگانان و دهقانان احداث شده بود.
منابع تاریخی فراوانی به احداث دیوار بزرگ گرگان و تاسیسات وابسته به آن اشاره دارند و اطلاعات زیادی از کاوشهای باستان شناسی دیوار بزرگ گرگان به دست آمده که در راستای رونق گردشگری تاریخی، نیازمند معرفی و اطلاعرسانی عمومی با روشهای مختلف و الگوهای رایج در حوزه میراث فرهنگی است.
معرفی کامل دیوار بزرگ گرگان
نام: از آنجا که این دیوار در جنوب دهستان (در ترکمنستان کنونی) و شمال گمیشان آغاز میشده و از نزدیکی گرگان و رودگرگان میگذشته به این اسامی نیز نام برده میشد، همچنین محمدبننجیب بکران در جهان نامه نام این دیوار را تجنبار نوشته و آرنه باستانشناس سوئدی در تپههای باستانی دشت گرگان به این نام اشاره دارد، همچنین در متون قدیمی با نام مار سرخ نامیده شده است.
احداث: بیشتر تاریخنگاران براین باورند انوشیروان ساسانی این دیوار را بنا نهاد، اما گردیزی در زین الخبار آغاز بنای آن را به یزدگرد اول و اتمام آن را به انوشیروان نسبت میدهد. مارکوارت در شهرستانهای ایران به ساخت این دیوار توسط یزدگرد و بنای شهر دهستان توسط نرسی اشکانی و کمش تپه توسط آژیدهاک اشاره میکند. سعید نفیسی هم در تاریخ تمدن ایران ساسانی از تعمیر آن توسط مازیار فرمانروای طبرستان خبر میدهد.چراغعلی اعظمی سنگسری در این باره آورده عنوان داشته که تمیشه شهری بود در جوار غربی خندقی که به امر اسپهبد فرخان برای بازداشتن تُرکان از هجوم به قلمرو او حفر شده بود.
وی در البلدان نوشته که تمیشه و دربند آن نخستین شهر طبرستان از سوی گرگان طمیش است و آن در مرز گرگان افتاده است و دروازهای کلان دارد که هیچ یک از طبرستانیان نتوانند از آن جای بیرون آیند و به گرگان شوند جز از همین دروازه زیرا دیواری از آجر و آهک از کوه تا دل دریا کشیده شده و آن دیوار را خسرو انوشیروان ساخت تا تُرک را از تاراج طبرستان باز دارد و در تمیش خلق بسیار است.
بسیاری از کارشناسان براین باورند دیوار تاریخی گرگان همزمان با دیوار چین ساخته شده و این ۲ بناها برای مقابله با گروهی از مهاجمان به نام هپتالها که از شمال وارد میشدند ساخته شد.
ابن اسفندیار، پدر تاریخ مازندران و نویسنده کتاب تاریخ طبرستان و رابینو، نویسنده فرنگی دوره قاجاریه، در کتابهای خود احداث این دیوار را به فرخان بزرگ که از سلسله دابویگان تبرستان بود نامبردند.
همه مورخان، پژوهشگران و تاریخ نویسان معتقد و متحد نظرند که این دیوار برای جلوگیری از تاخت و تاز قبایل صحراگرد بنا شده بود و ابنخردادبه در مسالک و الممالک از تصرف این دیوار به دست صول (چول) پادشاه ترکان یاد کرده و ثعالبی نیز در غرور ملوک فرس و سیرهم نام دیوار را دربند صول یا دروازه صول نوشته است.
مکان: بقایای دیوار گرگان که زیر خاک مدفون شده و در واقع دیوار بزرگ اسکندر از ساحل گمشتپه در جنوب رود اترک و شمال بندرترکمن آغاز میشود، اما انتهای آن به روشنی مشخص نیست. مصب رود گرگان، روستای خوجه لر، کوههای گلیداغ یا قله کوه علیآباد کتول به عنوان انتهای این دیوار نام برده شده است.
اندازه: ارقام گوناگونی دربارهه طول این دیوار وجود دارد، از ۵ تا ۱۸۰ فرسنگ، که ممکن است به دلیل نابودی بخشهایی از دیوار و همچنین بریده بریده بودنش باشد. در این مورد نجیب بکران به دیواری که از درگز تا سرخس ادامه مییابد اشاره کرده و میگوید: "معلوم نیست تا هم خود از دیوار است یا آن خود دیواری دیگر است."
مصالح بکار رفته برای ساخت یا جنس دیوار: در مورد جنس دیوار نیز گفتار گوناگونی وجود دارد؛ بلاذری آن را از سنگ و سرب، ابن فقیه از آجر و آهک، ابن خردادبه از آجر و گچ، فردوسی از سنگ و گچ، ثعالبی از سنگ مرمر (بخشی از آن) و نجیب بکران از خشت پخته برای ساخت این دیوار یاد کردهاند، اما بخشی از دیوار که در روستای گوگجه (شمال کلاله) از زیر خاک بیرون آمده، از آجرهای بزرگ ساخته شده است.
بررسیهای گروه باستان شناسان ایرانی و باستان شناسان دانشگاههای ادینبورگ و دورهام، نشان میدهد در ساخت این دیوار عظیم دهها میلیون قالب آجر به کار رفته، آنان شواهدی از تعداد زیادی کوره و کارگاه ساخت آجر در طول دیوار و در فواصل نزدیک به آن یافتند که نشان دهنده کارگاه صنعتی بسیار بزرگ برای احداث این دیوار است.
طبق برآوردها ۳۰ هزار سرباز میتوانستند در طول دیوار مستقر شوند.
باستان شناسان با نمونه برداری و آزمایش خاکسترها و زغالهای بر جای مانده در کورههای آجرپزی، نشان دادند که قدمت دیوار به قرنهای پنج و ششم میلادی میرسد.
پیشینه: قدمت این دیوار که از آجرهای گلی سرخ رنگ ساخته شده به دوره ساسانی باز میگردد. یک تیم باستانشناسی مرکب از محققان ایرانی و بریتانیایی موفق شدند تاریخ احداث آن را سده پنجم یا ششم میلادی تعیین کنند. پادشاهان ساسانی که با امپراتوری روم شرقی جنگهای مداومی داشتند از سوی شمال نیز با تهدید قوم هون (Hun) و دیگر اقوام شمالی رو به رو بودند، بنابراین دیوار میتوانست محل رخنه این اقوام را به داخل ایران در فواصل کوهستانهای قفقاز و خط ساحلی دریای مازندران را ببندد.
پیروز، پادشاه ساسانی در سالهای ۴۵۹ تا ۴۸۴ میلادی زمانی که با هونهای سفید نبرد میکرد مدتی را بطور متناوب در منطقه گرگان گذراند، که بر این اساس و به احتمال فراوان او یا پادشاه ساسانی دیگری (قبل یا بعد از او) برای محافظت از دشت حاصل خیز گرگان در برابر هونها، این دیوار را ساخته است.
تحقیقات روی یکی از دژها یا سربازخانههای این دیوار دفاعی نشان میدهد که حداقل تا یک قرن پس از ساخته شدن فعال بوده و نشانههایی از حضور سربازان در آن دیده میشود، اما بعد از آن به عللی متروک شد.
از جمله دلایل متروک شدن این تاسیسات دفاعی میتواند نیاز به حضور سربازان بیشتر در نبرد با امپراتوری بیزانس یا مقاومت در برابر حمله اعراب باشد.
اهمیت تاریخی: این دیوار از دیوار هادریان که توسط امپراتور هادریان در مرز انگلستان و اسکاتلند احداث شد طولانیتر و از بسیاری از بخشهای دیوار چین، بیش از هزار سال کهنتر است.
تصور میشود که این دیوار سومین دیوار بزرگ تاریخی (بعد از دیوار چین و دیوار سمیز آلمان) جهان و بزرگترین دیوار آجری دنیا باشد.
این دیوار همچنین طولانیترین اثر تاریخی ایران است که طی ۹۰ سال ساخته شده است.
بررسیهای باستانشناسی نشان میدهد که مهندسی ایران و امپراتوری ساسانی به خوبی با مهندسی امپراتوری روم رقابت داشته یا حتی از آن پیشی گرفته، بررسیهای اخیر این دیوار، بینشی اروپایی مدار نسبت به تاریخ جهان را به چالش میگیرد.
خط آهن گرگان به آسیای میانه بخشی از قسمت شمال و جنوب دیوار تاریخی گرگان را قطع میکند و این دیوار به ۲ نیم تقسیم میگردد و این مسیر ۳۸ متری پس از مستندنگاری و کاوش نجات بخشی، در شورای فنی مصوب شده و برای ایجاد خط ریلی استفاده میشود.
برچسبها گردشگری گرگان وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گلستان میراث فرهنگی جهانگردیمنبع: ایرنا
کلیدواژه: گردشگری گرگان وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گردشگری گرگان وزارت میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی گلستان میراث فرهنگی جهانگردی دیوار بزرگ گرگان گردشگری و صنایع باستان شناسان دیوار چین ساخته شده ساخته شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۹۶۷۰۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
از باستانشناسی خلیجفارس غافل ماندهایم
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابطعمومی پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری، مراسم گرامیداشت روز ملی خلیجفارس به همت پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری با همکاری سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح در دو بخش با رویکرد بررسی مستندات تاریخی و باستانشناسی خلیجفارس در فرهنگسرای اندیشه برگزار شد.
مصطفی دهپهلوان که در مراسم افتتاحیه بزرگداشت روز ملی خلیجفارس میگفت، خلیج همیشه فارس را قلب زمین خواند و افزود: در اثبات حقانیت فارس بودن خلیجفارس و مدیریت این شاخآبه مهم تاریخی توسط ایرانیان طومار طومار اسناد، کتب و نقشههای تاریخی وجود دارد.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری با قدردانی از برگزار کنندگان این برنامه گفت: جای چنین نشستی بین دریاداران، نیروهای نظامی، نیروهای مسلح کشور و پژوهشگران حوزه تاریخ میراثفرهنگی و باستانشناسی واقعاً خالی بود.
وی افزود: به روایت اسناد و مدارک باستانشناسی که امروز در کرانههای خلیجفارس بدست آمده، خلیجفارس بیش از بیست هزار سال تاریخ و پیشینه دارد، خلیجفارس مسیر رفت و آمد انسانهای نخستین و از دوران گذشته یکی از نقاط تلاقی فرهنگها و تمدنهای دنیای گذشته بوده است. از بندر تیس در چابهار تا بندر گمبرون، جزیره هرمز، قشم، لافت، حریره، لنگه، سیراف، طایری، دیر، بوشهر، خارک … و استقرارگاههای مهمی چون چگاسفلی و کاخهای هخامنشی در برازجان همه گواهی بر مدیریت ایرانیان و پارسیان بر این خطه از جغرافیا هستند.
به گفته دهپهلوان، باستانشناسی خلیجفارس موضوعی است که امروز از آن غافل ماندهایم، ظرفیت میراثفرهنگی کرانههای شمالی خلیجفارس به زعم و گمان باستانشناسان چیرهدستی که بر این خطه پژوهش کردهاند هزاران برابر سواحل جنوبی خلیجفارس است و این موضوعی است که باید به درستی از آن دفاع کنیم. خلیجفارس امروز حیثیت فرهنگی و ملی تاریخی ما است که باید بتوانیم بدرستی از آن دفاع کنیم.
وی با اشاره به اینکه خلیجفارس سپر و سینه ایران است اظهارکرد: خیلیها در دوران گذشته در تلاش بودهاند که این شاخآبه مهم را در دست بگیرند. اگر تاریخ را بخوانید در مییابید که رومیان نزدیک به هشتصد سال در تلاش بودهاند که مسیرهای تجاری که از ایران عبور میکند را در دست بگیرند. یافتههای باستانشناسی که از جنوب هندوستان بدست آمده نشان میدهد رومیان که نتوانستند ایرانیان را شکست بدهند و ترانزیت ایران را بدست بگیرند از طریق دریای سرخ ایران را دور زده و در جنوب هندوستان برای خود کلونی ایجاد کردهاند. پس موضوع دفاع از خلیجفارس موضوع امروز ما نیست و موضوعی است که دیرینگی آن به چند هزار سال پیش باز میگردد تا به امروز که ما رئیس علی دلواری و شهدای دفاع را در این سرزمین داریم.
دهپهلوان با طرح این پرسشها که جایگاه و ارزش میراثفرهنگی در چیست و یک یافته باستانشناسی یا بقایای یک بندر تاریخی به چه کار ما میآید و به چه درد مشکلات امروز ما میخورد؟ از جایگاه یک باستانشناس گفت: پاسخ تجربه زیستی است. تجربه زیستی که نیاکان ما در جایجای این سرزمین و از جمله در کرانههای شمالی خلیجفارس داشتهاند.
وی با اشاره به تجربه کاوشاش در گورستانی تاریخی در بندر بوشهر و گرمای طاقت فرسای محیط گفت: پاسخ این پرسش که گذشتگان ما در این خطه بدون تکنولوژیهای سرمایشی امروز، چه میکردهاند، را در بافت تاریخی خواهید دریافت، معماری بومی که مردمان بوشهر از آن استفاده میکردند و آنها را در مقابل این شرایط جوی و سخت منطقه محافظت میکرده است. میراث ناملموسی که از مردمان ما درکرانه شمالی خلیجفارس به جای مانده، تک تک این آداب و رسوم و موسیقی نشان از زیست مسالمت آمیزی است که انسان با دریا داشته است.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری افزود: امروز کشورهایی نظیر عمارات بشدت بهدنبال یک تپه دوهزارساله هستند، ولی ما بیش از ۲۰ بندرگاه مهم تاریخی را داریم که آثار و شواهدی در آنها بدست آمده که نشان از تجارت و داد و ستد با مناطقی همچون چین دارد. امروز باستانشناسان و پژوهشگران چینی بشدت علاقمند هستند که روی آثار خودشان در این بندرگاهها کار کنند.
دهپهلوان اظهارکرد: امیدرواریم که ما در پژوهشگاه بتوانیم با همکاری مناطق آزاد و نیروهای مسلح پایگاههای پژوهشی خوبی را در باب حفاظت، صیانت، معرفی و شناخت میراثفرهنگی این خطه داشته باشیم. متأسفانه در دهههای گذشته شاید نادانسته برخی از محوطههای کلیدی و تاریخی ما از جمله پیتل در بوشهر که کهنترین کتابخانه ایران بشمار میرفت در یک منطقه نظامی قرار گرفته، تبدیل به میدان تیر شده و بخش زیادی از این اسناد مکتوبی که گواه محکمی بر حاکمیت ایرانیان بر خلیج فارس است را از دست دادهایم.امیدواریم که بتوانیم در تعامل نیروهای مسلح با وزارت میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، قلعه ریشهر در بوشهر را مورد بررسی و محوطههای مهمی که در محدودههای نظامی واقع شدهاند را مورد واکاوی قرار دهیم.
رییس پژوهشگاه میراثفرهنگی و گردشگری درادامه با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص بیتوجه نبودن به دریا و آب افزود: ما به تاریخ و تمدنمان نیز بیتوجهی کردهایم. ممکن است که اختلافات کاری داشته باشیم ولی بر سر تاریخ تمدن این کشور نمیتوانیم اختلاف داشته باشیم. ما امروز مسئول هستیم تا میراثفرهنگی ارزشمندی که درکرانهها و جزایر خلیجفارس وجود دارد را بدرستی بعنوان اسنادی بر حاکمیت و تسلط ایرانیان و پارسیان بر این شاخآبه مهم تاریخی حفظ کنیم.
دهپهلوان در پایان با درود به روان شهدای دفاع از گذشته تا به امروزگفت: دفاع از این سرزمین نقل دیروز و امروز نیست و در سرزمین ما پیشینهدار است. امیدواریم که در این حوزه بستر همکاریها فراهم شود، ما همه فرزندان این سرزمین هستیم که میتوانیم در کنار یکدیگر میراث آن را بدرستی پاس بداریم.
کد خبر 6092926 فاطمه کریمی